Archeolodzy obalili jeden z mitów państwa Izrael. Żydzi zbudowali na nim swoją legendę

Rzymianie sprawowali władzę w starożytnym Izraelu od I wieku p.n.e. Po upadku Jerozolimy w 70 roku n.e. cesarz Tytus powrócił do Rzymu i został gorąco powitany za stłumienie pierwszego powstania żydowskiego. W tym samym czasie Rzymianie rozpoczęli przywracanie porządku w Judei: zwalczali ostatnie ogniska oporu i odzyskiwali kontrolę nad ostatnimi twierdzami żydowskich buntowników. Ostatnią taką potyczką było oblężenie Masady położonej na szczycie góry na Pustyni Judejskiej, nad Morzem Martwym. Stało się to w 73 lub 74 roku n.e.

Przez wiele lat historycy czerpali wiedzę o tym wydarzeniu głównie z opisu sławnego historyka Józefa Flawiusza.

Ten zaś pisał, że oblężenie było długotrwałe i zakończyło się śmiercią ponad 900 żydowskich buntowników – woleli odebrać sobie życie niż poddać się oddziałom cesarza Wespazjana (rządził Rzymem w latach 69-79). Historyk nie sprecyzował, jak długo trwało to starcie. Według części badaczy mogło przeciągnąć się do kilku lat.

Część historyków wątpi jednak w wiarygodność relacji Józefa Flawiusza. Niektórzy twierdzą nawet, że nigdy nie doszło do oblężenia Masady.

Jeszcze inne wnioski przynosi studium opublikowane w czasopiśmie „Journal of Roman Archaeology”. Według niego wydarzenia te mogły trwać tylko od 11 do 16 dni. 

Z perspektywy Rzymian [oblężenie] nie było aż tak wielkim wydarzeniem. Przybyli, dokonali precyzyjnego uderzenia i po kilku tygodniach odeszli.

– wyjaśnia gazecie „Haaretz” dr Guy Stiebel, współautor badania i archeolog z Uniwersytetu Telawiwskiego.

Uczeni zbadali to miejsce, wykorzystując drony i fotogrametrię – technikę polegającą na fotografowaniu obiektu, a potem zamianie zdjęć w model 3D. Następnie wykorzystali obliczenia, by zbadać, jak szybko Rzymianie zbudowali swoje umocnienia.

Wiemy, że było tam od 6 tys. do 8 tys. rzymskich żołnierzy. Mamy też dane wskazujące, ile kamieni młodzi wojacy mogą przenieść w jeden dzień. Statystyki są dosyć jasne. Mówimy tutaj o bardzo krótkim okresie, w ciągu którego można wybudować system oblężniczy. 

– mówi Stiebel redakcji „Times of Israel”.

Brak też dowodów archeologicznych, które przemawiałyby za wieloletnim oblężeniem Masady. Uczeni nie odkopali tam żadnych artefaktów ani innych rzeczy wskazujących na dłuższe przebywanie w obozowisku, co „jasno pokazuje, że epizod ten był krótkotrwały” – podkreśla Stiebel.

W 2017 roku mój zespół wznowił (…) wykopaliska w Masadzie – słynnym miejscu intensywnie badanym od początku XIX wieku poprzez XX wiek. Nasz zespół próbuje odpowiedzieć na kilka nowych pytań i stosuje wiele nowoczesnych narzędzi badawczych, które nie były dostępne dla poprzednich pokoleń archeologów. Chcemy rzucić nowe światło na to, co rzeczywiście wydarzyło się tam przed, w trakcie i po Wielkim Powstaniu Żydowskim. 

– mówi Stiebel.

Relacja Józefa Flawiusza o Masadzie, Wielkim Powstaniu Żydowskim, oblężeniu i tragicznym finale stała się częścią DNA Państwa Izrael i etosu syjonistycznego i jest dobrze znana na świecie. (…) Przez lata sądzono, że oblężenie trwało trzy lata, lecz w ostatnich dekadach uczeni zaczęli podawać w wątpliwość to bezpodstawne przekonanie (...)

– dodaje archeolog.

Oblężenie Masady

Co dokładnie działo się w Masadzie? Rzymianie dowodzeni przez Lucjusza Flawiusza Silwę zbudowali czterokilometrowy mur obronny i rozpoczęli oblężenie twierdzy. Chcieli doprowadzić Żydów do śmierci głodowej, ale im się nie udało – obrońcy dowodzeni przez Eleazara ben Jaira mieli duże zapasy żywności i wody. Rzymianie zbudowali więc ogromną rampę po zachodniej stronie twierdzy i wciągnęli na nią wieżę oblężniczą. Broń ta wkrótce zrobiła dziurę w murze.

Gdy Rzymianie wtargnęli do fortecy, odkryli, że większość z 960 osób tam przebywających popełniła zbiorowe samobójstwo. Woleli umrzeć z własnych rąk niż trafić do niewoli lub poddać się egzekucji.  

Dziś Masada jest jedną z największych atrakcji turystycznych Izraela: co roku na szczyt wspina się 750 tysięcy zwiedzających.

Źródła:

• Bunting T., Siege of Masada, [dostęp: 27.09.2024 r.].
• Feldman E., The Roman Siege of Masada May Have Lasted Weeks, Not Years [dostęp: 27.09.2024 r.].

• The Roman siege of Masada lasted just a few weeks, not several years [dostęp: 27.09.2024 r.].