[Historia lokalna] Pomeranica.pl – przybliżyć skomplikowaną historię

Wszystko zaczęło się w Szczecinie – i nie chodzi tu tylko o stolicę województwa i historyczne centrum tej części Pomorza. W 2010 roku wystartowała Internetowa Encyklopedia Szczecina, projekt stworzony przez działającą w mieście fundację sedina.pl, prowadzącą Portal Miłośników Dawnego Szczecina. „Szczecińska Wikipedia” miała być źródłem stabilnego, ciekawego i wiarygodnego źródła informacji na temat miasta i jego historii, a także wsparciem dla lokalnej tożsamości. Pilotażowa wersja projektu ruszyła w grudniu 2010 roku i wzbudziła spore zainteresowanie. Na bazie doświadczeń projektu miejskiego sedina.pl oraz Książnica Pomorska (wojewódzka biblioteka naukowa i instytucja kultury, jedna z największych w Polsce tego typu) oraz Zachodniopomorski Urząd Marszałkowski postanowiły pójść o krok dalej i zająć się dziejami całego regionu. Tak powstała pomeranica.pl.

Dziś ścisłe kierownictwo tworzą trzy osoby: Sylwia Wesołowska i Izabela Strzelecka reprezentujące Książnicę Pomorską oraz Arkadiusz Bis z sedina.pl. – Współpraca układa się znakomicie – podkreśla z uśmiechem Sylwia Wesołowska, która zajmuje się koordynacją całości. W projekt zaangażowanych jest około dwudziestu osób, posiada on też Radę Naukową, w skład której wchodzą przedstawiciele szczecińskich instytucji naukowych.

Siedziba Książnicy Pomorskiej w Szczecinie (fot. Kapitel, opublikowano na licencji Creative Commons CC0 1.0 Uniwersalna Licencja Domeny Publicznej).

Pomeranica.pl tworzona jest na mechanizmie Wiki, który pozwala dość łatwo rozbudowywać hasła encyklopedyczne, tworzyć między nimi powiązania, a także... kreować nową treść. W klasycznej Wikipedii hasła może napisać każdy internauta. A jak rozwiązano to w zachodniopomorskim projekcie? – Bazując na kilkuletnich doświadczeniach Internetowej Encyklopedii Szczecina, uznaliśmy, że mechanizm Wiki jest wygodny i przyjazny dla użytkowników – mówi Sylwia Wesołowska – Jednakże od początku zakładaliśmy, że nasze hasła będą tworzone przez specjalistów w danych dziedzinach i zamknięte dla internautów. Dlatego w ramach projektu wypracowano standardy redakcyjne dla haseł wprowadzanych do encyklopedii. Dzięki temu, te nowe hasła wyposażone są w odpowiednią, poprawną naukowo formę, natomiast pozostałe już funkcjonujące, poddawane są weryfikacji i standaryzacji. Wszystkie hasła wyposażane są w bibliografię, przypisy oraz grafikę. Ich opracowaniem zajmuje się zespół autorów związanych z zachodniopomorskimi uczelniami wyższymi oraz instytucjami kultury i nauki. Hasła są podpisywane przez autorów i redaktorów. Mamy więc do czynienia z wiedzą ekspercką i weryfikowaną przez redakcję, co pozwala omijać informacje nieprecyzyjne i błędne.

Wiemy już jak tworzona jest encyklopedia, co w niej jednak znajdziemy? Chciałoby się powiedzieć: wszystko, co powinniśmy wiedzieć o Pomorzu Zachodnim. Najwięcej jest informacji o miejscowościach regionu oraz konkretnych obiektach historycznych (np. zabytkach, pomnikach, cmentarzach). Co istotne, każde hasło ilustrowane jest zdjęciem, w wielu miejscach dodano także historyczny materiał ikonograficzny, co zwiększa jego wartość.

Drugą widoczną grupą haseł jest katalog osób związanych z tymi terenami. Widać tu, że na poziomie lokalnym dużo łatwiej opracowywać biogramy ważnych postaci zasłużonych lokalnie, nawet gdy ich zasługi dają im miejsce w historii ogólnopolskiej. Przykład – dwa biogramy Piotra Zaremby, pierwszego polskiego prezydenta Szczecina, jednego z najważniejszych pionierów polskości na tzw. Ziemiach Odzyskanych. W polskiej Wikipedii poświęcono mu kilkanaście ogólnych zdań, w większości opracowanych na podstawie jego naukowego biogramu. Pomeranica.pl prezentuje pełen artykuł, przedstawiający życiorys, działalność samorządową i naukową Zaremby, wykaz jego publikacji, a nawet podrozdział dotyczący krytyki podejmowanych przez niego decyzji.

Encyklopedia zawiera też hasła dotyczące innych dziedzin historii regionu. Jest ich w tej chwili ponad półtora tysiąca, co tworzy pokaźną dawkę wiedzy. Warto zresztą dodać, że hasła z Internetowej Encyklopedii Szczecina również dołączone są do bazy pomeranica.pl. Widać również, że wiele kolejnych jest w planach, na co wskazują charakterystyczny dla Wiki czerwony kolor. Być może znajdą się dla nich autorzy? – Nie pozostajemy obojętni na głosy amatorów – tłumaczy koordynatorka projektu – Jeżeli pojawiają się osoby pragnące coś uzupełnić, czy nawet stworzyć nowe hasło to przekazują te informacje redakcji, która po weryfikacji uzupełnia hasła lub w imieniu internatów tworzy nowe hasło (rzecz jasna uwzględniając autorstwo internetowych twórców).

Historia Pomorza Zachodniego sama w sobie jest dość skomplikowana – samo pojęcie uznawane jest za sztuczne i stworzone w analogii do Pomorza Wschodniego, czyli Gdańskiego. Historycznie tereny te rozciągały się od Rugię po Lębork, a ich dzieje to festiwal kolejnych przemian: wczesnośredniowiecznych wpływów polskich, długoletnich rządów rodzimej dynastii Gryfitów, wpływów szwedzkich (w XVII i XVIII wieku), panowania niemieckiego czy wreszcie zasiedlenia tych ziem przez Polaków w wyniku drugiej wojny światowej. To także historia co najmniej dwóch religii (katolicyzmu i luteranizmu), a poprzez nadmorskie położenie również kontaktów z zagranicą, zwłaszcza w basenie Morza Bałtyckiego. Skomplikowane losy tych ziem stanowią o ich specyfice: prze lata całe historiografia polska skupiała się na udowodnieniu tezy o ich słowiańskiej przeszłości, podczas gdy historiografia niemiecka w tym samym czasie udowadniała coś zgoła innego... – komentuje Sylwia Wesołowska.

W obliczu takich wyzwań trudno nie zapytać o zachodniopomorską tożsamość historyczną, a więc przede wszystkim o stosunek do dziedzictwa niemieckiego. – _Rzeczą charakterystyczną dla wszystkich tak zwanych ziem odzyskanych (czy właściwie: uzyskanych) jest poszukiwanie własnej

tożsamości poprzez przejęcie czy wchłonięcie tożsamości dawnych mieszkańców tych ziem_ – zauważa koordynatorka projektu pomeranica.pl – Wydaje się, że powoli mija czas bardzo intensywnej fascynacji historią niemiecką Pomorza. Od pewnego czasu widać, że coraz większe zainteresowanie budzi historia współczesna – 71 lat polskiej obecności, okraszonej dodatkowo swoistym rozliczeniem z Polską Ludową, na przykład w temacie Grudnia '70.

Zainteresowanym tą skomplikowaną historią polecić można lekturę Encyklopedii Pomorza Zachodniego pomeranica.pl. A być może z jej doświadczeń skorzystają również historycy lokalni w innych regionach?