Artykuły

Dżihad ze swastyką w tle. Legion Wolnych Arabów

Pragmatyzm podczas wojny zdobywa przewagę nad ideologią. Sojusznikami armii Tysiącletniej Rzeszy byli Kozacy, Hindusi, Hiszpanie, Bałtowie. Znalazło się tam także miejsce dla muzułmanów – zwłaszcza że nie lubili się z Brytyjską Koroną.

Święty Bolesław II czy Baltylda Śmiała?

Występują: Bolesław Śmiały – wybitny władca i odnowiciel królestwa polskiego lub grzesznik i świętokradca. Biskup Stanisław – święty męczennik lub polityczny zdrajca. Baltylda – kanonizowana morderczyni kilku biskupów.

Kamil Janicki

Skąd się wzięła elekcja viritim?

Elekcja _viritim_ to kluczowy element systemu politycznego dawnej Rzeczpospolitej. Skąd wziął się ten sposób wyboru i czy dotychczasowe badania wystarczająco odpowiadają na to pytanie?

Anna Nowakowska-Wierzchoś

W trosce o zachowanie pamięci bohaterek. Komisja Historii Kobiet w Walce o Niepodległość

Zmiany ustrojowe zwróciły nam zapomnianych bohaterów, ale nie ułatwiły życia inicjatywom społecznym opartym o wolontariat. Niewiele zmieniło się też ironiczne podejście do badań nad historią kobiet.

White Christmas – kultowa piosenka

„White Christmas” – nagranie kultowe, ale i maksymalnie skomercjalizowane. Czas na odrobinę świątecznej kultury zza „wielkiej wody” - opowieść o najpopularniejszej w USA piosence o świętach Bożego Narodzenia.

Sobór pojednania w Jerozolimie

Mało jest w historii chrześcijaństwa wydarzeń tak znaczących, a równocześnie tak bardzo zapomnianych jak sobór jerozolimski. Spotkanie apostołów i pierwszych najważniejszych uczniów Chrystusa w Jerozolimie ok. 50 roku n.e. było jednym z najistotniejszych.

Marcin Gonera

Baszta Czarownic w Słupsku

Zwiedzając Słupsk, warto zatrzymać się obok Baszty Czarownic. Nie budzi już dziś lęku ani w zwiedzających, ani w mieszkańcach pobliskiego osiedla, skąd widać jej mury. Nadal jednak pozostaje jednym z bardziej tajemniczych zakątków tego pomorskiego miasta.

Nina Kapuścińska

Ksiądz Marek – superbohater czasów minionych

Żył na dalekim Podolu. Najstarsi konfederaci barscy mówili o jego nadludzkiej sile, proroczych opowieściach i rzadkiej umiejętności przywoływania piorunów. Kim był i skąd wzięła się tajemnicza legenda o księdzu Marku?

Jerzy Głowacki

Anna Maria Kotarba-Morley

Rola morza w życiu starożytnych oraz kilka słów o ówczesnych systemach żeglugi

Nie sposób nie żywić uczucia podziwu dla odwagi starożytnych żeglarzy, którzy mimo niedoskonałości swoich statków, systemów nawigacji i przyrządów spenetrowali ogromne przestrzenie mórz i oceanów.

Wolny Legion Indyjski: najbardziej aryjska jednostka Wehrmachtu

Maj 1945 r., południowe Niemcy. Wśród kolumn wycofujących się żołnierzy Hitlera słychać komendy w języku hindi, wypowiedziane przez żołnierzy w mundurach armii niemieckiej. Kim byli ci żołnierze i skąd się w ogóle wzięli w Tysiącletniej Rzeszy?

Mozaika narodów Europy. Włoskie jednostki kolonialne i sojusznicze w latach 1939–1941 (cz. II)

Była Jugosławia (tak jak większość Bałkanów) to tygiel narodów i religii. Nie raz mocarstwa wyszczerbiły sobie na tym zęby. Podczas drugiej wojny światowej Włosi próbowali stosować na tych terenach zasadę _divide et impera_. Z jakim skutkiem?

Michał Sokolnicki i fenomen odzyskania niepodległości

Nie łatwo jest napisać nową syntezę dziejów narodu — solidną, porywającą i niosącą ze sobą pozytywne wartości. Przy okazji też podkreślającą zasługi własnego obozu politycznego. Przed takim właśnie dylematem stanął jeden z XX-wiecznych polskich historyków...

Karol Nawrocki

Za nowe imperium rzymskie! Włoskie jednostki kolonialne i sojusznicze w latach 1935-43 (cz. I)

Mocarstwa kolonialne to w powszechnym mniemaniu Wielka Brytania, Francja czy Hiszpania. Mało kto pomyślałby o Włochach. A to błąd!

Kibuce izraelskie — kolektywne osiedla rolnicze

Dla syjonistów Palestyna, _ziemia bez ludu dla ludu bez ziemi_, była dosłownie krajem obiecanym. Jednocześnie był to teren pustynny i kamienisty, przez to marny pod względem ekonomicznym. Osadnicy żydowscy zabrali się za jego zagospodarowywanie w charakterystyczny dla siebie sposób — sprawnie i z dobrym planem.

Tadeusz Binek

Tajemnicze królestwo księdza Jana

Etiopia nie poddała się islamizacji, miała ambitne plany odbicia Jerozolimy wraz z Europejczykami, których oszałamiała bogactwem. Ośmieszyła Włochów w 1896 r., przetrwała wielki atak Arabów i została całkowicie pokonana przez Brytyjczyków.

Mariusz Szulc

Józef Światło: ucieczka na Zachód

Po drugim „wyzwoleniu” ziem polskich przez ZSRR Polacy nie stracili nadziei na odmianę swego losu. Jedni śpiewali „jedna atomowa i wrócimy znów do Lwowa”, inni wypatrywali generała Andersa. Paradoksalnie nikt nie dał Polakom tyle nadziei, co zadeklarowany komunista Józef Światło.

Mariusz Szulc

Fryderyk II – słowa i czyny (cz. III). Wojna cudem wygrana

Mimo zwycięstwa pod Rossbach i Leuthen, Fryderyk II wraz ze swoim państwem był w ciężkiej sytuacji. Kto jednak postawiłby na jego sukces choć jednego talara, ten mimo nerwów otrzymałby go w efekcie cudownie pomnożonego...

Tomasz Leszkowicz

„Per l’Onore e per la Vita”

Oto historia włoskiej dywizji grenadierów Waffen SS, jednostki ochotników faszystowskich, która podlegała nie Benito Mussoliniemu (Il Duce), a Adolfowi Hitlerowi (Führerowi). Ludzie ci połączyli swe wojenne losy z zakonem trupiej czaszki, jednocześnie tak bardzo różniąc się ideologicznie i mentalnie od swych kolegów z Rzeszy i Europy.

Sprzedajna miłość w starożytnym Rzymie

Prostytucja nazywana jest jednym z najstarszych zawodów świata. Odgrywała ważną rolę również w społeczeństwie rzymskim. Trudno uwierzyć, że to właśnie Rzymianom przypisuje się wymyślenie słowa „seks”...

Agnieszka Bednarska

„Panzerknacker” — komiks przeciwko czołgom

W roku 1944 każdy oficer Wehrmachtu wiedział, że Niemcom brak jest dział, aby zatrzymać masę radzieckich czołgów. W tej sytuacji stało się jasne, że do walki z nimi musi się przygotować każdy piechur, jeśli tylko III Rzesza chce utrzymać Rosjan z dala od swych granic. W tej sytuacji należało sięgnąć po całkiem nowe środki szkolenia.

Łukasz Męczykowski

Słonie bojowe w świecie grecko-rzymskim

Ogromna masa, kły i trąba plus przerażający efekt psychologiczny i pęd nie do powstrzymania — słonie bojowe miały wiele zalet. Starożytni dowódcy dostrzegli je i stworzyli swoisty „ciężki czołg antyku”.

Paweł Niziołek

Soli Deo. Treści ideowe na pastorale kardynała Stefana Wyszyńskiego

W zakrystii archikatedry NMP w Gnieźnie znajduje się, ukryty przed oczami zwiedzających, pastorał podarowany przez kardynała Stefana Wyszyńskiego. Już sama osoba właściciela sprawia, że warto poznać program ikonograficzny tego zabytku.

Roman Sidorski

Na stro(u)nie (cz. 16) — Sealed with a kiss

W tym wydaniu Histmag.org, kiedy wakacje rozpoczynają się na dobre, czas na „pełnoletni” przebój z 1989 roku, który zapewne w czasie lata będzie można często usłyszeć na antenach stacji komercyjnych. Z pewnością duża część Czytelników zetknęła się z tą piosenką, nieco smętną, ale o wpadającej w ucho ścieżce melodycznej.

Tomasz Czapski — Koryfeusz okrucieństwa

Magnaci sobiepanowie, państwo dławione przez oligarchię, „złota wolność szlachecka” — to jeden z wizerunków XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Przejdźmy więc od ogółu do szczegółu i przyjrzyjmy się pewnemu zadziornemu i bogatemu szlachcicowi i jego swarom z sąsiadami i poddanymi.

Martyna Bielska

Fryderyk II — słowa i czyny (cz. II). Pierwszy rok z siedmiu

Wybitne postacie, wielkie bitwy, nagłe zwroty akcji — tym żyła Europa w latach 1756–63. Wojna siedmioletnia odcisnęła piętno na XVIII-wiecznej Europie. A jednym z głównych aktorów tych wydarzeń był Fryderyk II, król Prus...

Tomasz Leszkowicz

Cud siódmy. Posąg Zeusa Olimpijskiego

Wspaniałe były Ateny 2500 lat temu. Ktoś ze starożytnych napisał: „Jesteś głąbem, jeśliś nie widział Aten, osłem, jeżeli widziałeś i nie podziwiałeś, a jeśliś je z własnej woli opuścił, jesteś wielbłądem”.

Cud drugi. Latarnia morska na Faros

W dalszym ciągu naszej podróży po miejscach, gdzie powstawały cuda starożytnego świata, pozostaniemy nad wielką rzeką Nil — w Aleksandrii. Gdzie leży Aleksandria? Większość współczesnych mających choćby minimalne pojęcie o geografii i historii, odpowie: w Egipcie.

Cud pierwszy. Piramidy egipskie

Egipskie przysłowie powiada: „Wszystko boi się czasu, lecz czas boi się piramid”. Ponadczasowość to jedna z najważniejszych cech, z którą kojarzymy piramidy egipskie. Przywołał ją m.in. Napoleon w swoim słynnym apelu zaczynającym się od słów: „Żołnierze, 40 wieków patrzy na was”. 40 wieków to 4 tysiące lat. Ogrom czasu w dziejach ludzkości.

Kobieta, która wstrząsnęła życiem Goethego

W historii europejskiej istnieją twórcy, którzy stanowią całą epokę w dziejach kultury ogólnoludzkiej. Do tych twórców należy Johann Wolfgang von Goethe. Są dzieła, które oparły się działaniu czasu i przetrwały stulecia — do tych dzieł należy jego wielka twórczość. Są też kobiety, które wielkością swej osoby potrafią wpłynąć na kształt dzieła wielkiego twórcy i bez wątpienia Charlotta von Stein taką kobietą była.

Martyna Bielska

Trudne początki słynnej „bazooki”

Po ewakuacji Dunkierki w 1940 roku każdy wiedział, że z obroną przeciwpancerną alianckiej piechoty jest coś nie tak. Niemieckie czołgi zbyt łatwo przechodziły przez linie sprzymierzonych. Wszyscy obserwujący ten konflikt wiedzieli, że potrzebna jest nowa broń przeciwpancerna, do której obsługi i przenoszenia potrzeba by zaledwie kilku ludzi.

Łukasz Męczykowski

Pożegnanie powstańca

— _Kochany Emeryku! W Koronie powstanie! Ruszamy w pochód. Przygotuj na to Rodziców. Błogosław mi wraz z Twą kochaną żoną i módlcie się za mnie. Idziemy pełnić naszą powinność…_ — te dramatyczne słowa skreślił Mieczysław Romanowski w liście do brata z 1 lutego 1863 roku.

Jolanta Sawińska

Anna Nowakowska-Wierzchoś

Wanda czy Kazik? — opowieść o dziewczynie żołnierzu (cz. 2)

Kazik Żuchowicz powrócił z frontu do Warszawy. Zdjął zniszczony na polu bitwy mundur i… założył spódnicę.

Krojanty – fakty, mity, wątpliwości

Na fali popularności artykułu Marcina Badory „Ostatnia jesień w siodle” oraz arcyciekawej tematyki kampanii wrześniowej postanowiliśmy omówić jeden z epizodów opisanych w tamtym tekście. Chodzi o szarżę pod Krojantami 1 września 1939 roku.

Piotr Dziubiński

Oblicza miasta — Wrocław w prozie

Książka formą promocji miasta? Czemu nie! Coraz częściej to właśnie miasto odgrywa rolę głównego bohatera w powieściach polskich pisarzy. Sztandarowym przykładem jest stolica Dolnego Śląska.

Jarosław Kowalczyk

Co pito na dworze Branickich

Za panowania Augusta III kraj cały nie wytrzeźwiał jeszcze, rozpity przez Augusta II, pijaństwo zrodziło aksjomaty: _In vino veritas_ (w winie prawda) i _Qui fallit in vino, fallit in omni_ (kto oszukuje po winie, oszukuje we wszystkim).

Martyna Bielska

Ostatnia jesień w siodle

W szeregach armii, która jesienią 1939 roku stanęła w obronie Rzeczpospolitej, walczyło 70 000 kawalerzystów. Pańskie wojsko z szabelkami i lancami nacierające na czołgi — drwili nazistowscy i komunistyczni propagandziści. Ich kłamstwa do dziś są silniejsze od prawdy.

Marcin Badora

Grób polskiego króla w Ossiach — legenda czy fakt historyczny?

Bolesław II Śmiały znany jest przede wszystkim ze sprawy św. Stanisława. O ile fakty związane ze śmiercią patrona Polski są dla nas bardzo niejasne, o tyle mniej jeszcze wiemy o późniejszych losach króla. Jego grób znajduje się w... Karyntii.

Jerzy Konarzewski

Na stro(u)nie (cz. 16) — „I Saved the World Today”

Tym razem w comiesięcznym cyklu „Na stro(u)nie” spotkamy się z zasłużonymi dla światowej sceny artystami. Nie jest to być może stricte rockowy zespół, niemniej jednak muzyka tej grupy stanowi istotną część popkultury ostatnich lat. Przed wami dwuosobowa formacja, w składzie Annie Lennox i Dave Stewart, czyli Eurythmics.

Anna Nowakowska-Wierzchoś

Wanda Gertz: opowieść o dziewczynie żołnierzu (cz. 1)

Wanda Gertz, komendantka kobiecego oddziału Dywersji i Sabotażu Kedywu Armii Krajowej, w oczach swoich podopiecznych zapisała się jako osoba mądra, sprawiedliwa i odważna, a przy tym ciepła i kobieca. Warto więc przypomnieć sylwetkę tej niebanalnej osoby.

Cud piąty. Artemizjon

„Kto raz ją ujrzał, przekonał się, że niebo i ziemia zamieniły się tu miejscami i że świat nieśmiertelnych bogów przeniósł się z niebios na ziemię”, pisze Filon z Bizancjum o Artemizjonie. Piękno i wielkość bowiem połączyły się w tej wspaniałej budowli.

Cud czwarty. Ogrody Semiramidy

Tak jak o Egipcie mówiono, że jest darem Nilu, tak o Mezopotamii (czyli Międzyrzeczu) rzec można, że stworzyły ją dwie potężne rzeki: Tygrys i Eufrat. Tak jak w Egipcie, chłopi nawadniali spieczoną ziemię przy pomocy prymitywnych żurawi i, tak jak w Egipcie, powstały tu państwa. Jednym z nich była Babilonia, ale... zacznijmy od początku.

Cud trzeci. Mauzoleum w Halikarnasie

IV wiek p.n.e był nie tylko stuleciem wojen, lecz także świadkiem powstania rzeczy pięknych. Jedną z nich było mauzoleum w Halikarnasie, od którego pochodzi dzisiejszy wyraz spotykany niemal we wszystkich językach — „mauzoleum”. Mauzoleum można określić jako pomnik miłości Artemizji II do Mauzolosa. Jak doszło do jego budowy?

Materiał na pierwszą stronę! Początki powstania styczniowego w „Dzienniku Poznańskim”

Wybuchło powstanie! Nie co dzień dziennikarze stają przed koniecznością relacjonowania tak ważnego wydarzenia. Jak poradziła sobie z tym zadaniem redakcja dziewiętnastowiecznego „Dziennika Poznańskiego”?

Roman Sidorski

Soldier Side — Na stro(u)nie (cz. 15)

Muzyka, jako jedna z najważniejszych części współczesnej kultury masowej pozwala w coraz szerszym zakresie ingerować w nasz sposób postrzegania świata, uświadamiać, kształtować opinię na dany temat, wyrażać protest przeciwko aktualnym wydarzeniom lub sytuacji na świecie. Mamy zatem do czynienia z muzyką zaangażowaną społecznie, a piosenki wyrażające protest także u nas nazywane są często z angielskiego „protest songami”.

Mit Chrystusa w Japonii

Ateiści nie wątpią na ogół w śmierć Chrystusa — co innego w zmartwychwstanie. Dla chrześcijanina sprawa jest oczywista. W Japonii przekonania dotyczące Jezusa zahaczają o coś trudnego do określenia.

Cesarskim szlakiem przez Chiny

Trzy i pół wieku temu niderlandzki podróżnik Jan Nieuhof dotarł do Pekinu — celu swej głośnej podróży. Z tej okazji warto wspomnieć odkrywcę odsuniętego na dalszy plan nie tylko przez sinologów, lecz również przez historię.

Bartosz Jakubiak

Jak wyglądało średniowieczne miasto?

Któż z nas nie zna przepięknych starówek Poznania, Krakowa czy Wrocławia? Urzekając swym urokiem są zaledwie drobnym wspomnieniem o średniowiecznym mieście. Jak wyglądało średniowieczne miasto?

Jak ukarać bezkarnych? - Trybunał Stanu

Mimo że polskie życie publiczne nie odznacza się przesadną uczciwością, przypadki skazania czołowych polityków należą do rzadkości, a specjalny organ przeznaczony do sądzenia najwyższych funkcjonariuszy państwowych nie narzeka na nadmiar zajęć.

Paweł Rodak

Bajki — ślady dawno minionego świata

Dla nas są czymś normalnym, poczciwym, dokładnie oswojonym. Jednak w rzeczywistości bajki to posłańcy okrutnych i bezwzględnych czasów. To wizje radości i szczęścia, ale też terroru, zboczeń i krwawych porachunków. Nieco tylko zdeformowane wołania z pradawnej przeszłości od wieków pogrążonej w mrokach.

Grzegorz Maculewicz

Trudna współczesność, czyli odbudowa zabytków po polsku. Tajemnice zamku w Sochaczewie cz. 2

Dzięki badaniom archiwaliów i pracom archeologicznym coraz lepiej znamy wygląd warowni w Sochaczewie. Czy uda się uratować ją od zniszczenia i odbudować w dawnym kształcie, nie dopuszczając do jej całkowitego zniekształcenia?

Łukasz Popowski

Lew, Kruk i Matka Boża — o początkach zakonu paulinów

W XIII wieku na terytorium Królestwa Węgierskiego zaczął się kształtować nowy zakon. Korzystając z tradycji pustelniczej, łącząc ją z nowoczesnym myśleniem o Kościele, paulini dali życiu monastycznemu zupełnie nowy wymiar.

Zwyczaje pogrzebowe Celtów

Od kiedy człowiek zaczął myśleć, stawia sobie pytanie: jak wygląda życie po śmierci? By dostać się na drugą stronę ludzie stosują od tysiącleci różne rytuały i praktyki pogrzebowe. Materiały z wykopalisk pozwalają zbadać jak przechodzili na tamten świat Celtowie.

Maksymilian Opaliński

Na stro(u)nie (cz. 14), „The Man Who Sold The World”

Covery, choć ich wykonawcom zarzuca się brak oryginalności, bywają bardzo pożyteczne, chociażby z tego względu, że pozwalają przypomnieć szerokiej publiczności na poły zapomniane utwory, które w swoich czasach nie zostały należycie wypromowane lub też młodsze pokolenie pominęło je w historii muzyki.

Anna Krzyżankowska-Glińska

W poszukiwaniu własnych korzeni — Poradnik początkującego genealoga (cz. 3)

Nasze poszukiwania posuwają się naprzód. Udało nam się uporządkować już wszystkie dane i rozrysować drzewka. Teraz pora ruszyć do archiwów, bibliotek i na cmentarze.

Kwestia niepodległości Tatarów krymskich w latach 1917–1921

Pierwsza wojna światowa i rewolucja październikowa przyniosła wielu narodom nadzieję na niepodległość. W cieniu walk Polaków czy Ukraińców o swe państwo starali się również krymscy Tatarzy.

Dariusz Wierzchoś

Mikołaju Sienicki – Demostenes zapomniany

Mikołaj Sienicki jest dziś jedną z zapomnianych postaci historii. W swoich czasach był podziwiany za krasomówstwo oraz przeklinany za polityczną konsekwencję. Jedni pisali o nim wiersze, inni złorzeczyli. Był jednym z najwybitniejszych polityków naszych dziejów.

Jacek Kaczmarski — poetycka pamięć o stanie wojennym

„Uważam, że stan wojenny trwa — dla każdego — przez całe życie, od narodzin do śmierci. Zawsze istnieją nowe wyzwania, zawsze jest konieczność wyboru: pomiędzy aktywnością i biernością, buntem i posłuszeństwem, myśleniem i jedzeniem. I dlatego kiedyś śpiewaliśmy o niewoli, teraz — o tym, co zrobić z wolnością” — mówił po latach Jacek Kaczmarski w jednym ze swoich wywiadów dla „Gazety Wyborczej”.

Kamil Dźwinel

Na stro(u)nie (cz. 10) „Do they know it's Christmas?”

Mimo iż nadchodzą święta, nie każdy będzie mógł się nimi cieszyć jednakowo. Dlatego w tym czasie warto się szczególnie zainteresować losem najuboższych. Ich cierpienie nie było obojętne pewnemu irlandzkiemu piosenkarzowi, kiedy w 1984r. Etiopię nawiedziła wielka klęska głodu. Wpadł on na pomysł, jak można zdobyć pieniądze, aby pomóc potrzebującym. Nazywał się Bob Geldof. Jaka jest historia utworu „Do they know it's Christmas?”?